Wie heeft het debat gewonnen? Dat is telkens opnieuw de vraag. De winnaar van het RTL-verkiezingsdebat is in elk geval onbetwistbaar het salesteam dat de eindeloze reclameblokken mocht vullen. Volgens de tariefkaart van het advertentiebureau dat de reclametijd rond het verkiezingsdebat verkocht, behoorde het debat tot de ‘programma highlights’ van februari. Maar van hoogtepunten was helaas geen sprake. De avond vulde zich met een aaneenschakeling van dieptepunten. Het debat in de huidige vorm is bankroet en ondermijnt de meningsvorming die hoort bij een gezonde democratie. De keuze is simpel: het moet anders.
Let wel, het gaat niet om RTL en de manier waarop de commerciële zenders het debat invullen. Ze willen iets verdienen, soit. De hapjestafel voor de uitgenodigde politici moet nu eenmaal gevuld worden met kaviaar voor Rutte, trostomaten voor Marijnissen en natuurlijk de gehaktballetjes voor Wilders. Vooralsnog bespot élk debat onze kostbare, maar tere democratie.
Stel: het klimaat is in nood − wat het geval is − en moet worden gered: verdient dit onderwerp dan niet meer aandacht dan een driezinnenreactie op een volstrekt onbenullige stelling over kernenergie?
Natúúrlijk. Maar het mag niet zo zijn. Staand aan een katheder krijgen de uitverkoren lijsttrekkers een minuutje hier en een minuutje daar om te reageren op een stelling, een ingestudeerde aanval van de tegenpartij of, erger nog, een quizvraag. Er is nooit tijd voor verdieping. De nummers één en twee op de kieslijsten spreken in oneliners omdat ze niet anders kunnen, niet anders mogen. Een democratie kan alleen een democratie zijn als de kiezer wordt geïnformeerd.
Woningnood, immigratie, gezondheidszorg, cybersecurity, de economie, je zou haast vergeten dat het stuk voor stuk belangrijke thema’s zijn. Thema’s om eens goed over door te praten.
En dat kan. De Nederlandse Publieke Omroep heeft als taak om het Nederlandse publiek te informeren en is, naar eigen zeggen, ‘een bindende factor in onze pluriforme samenleving’. De televisiegids verklapt dat er de komende weken best wat ruimte te winnen valt op NPO 1, 2 of 3, of alle drie. Het is mogelijk (lees: noodzakelijk) om elke dag voor de verkiezingen een avond in te ruimen voor een debat over één thema. De politici mogen er zelfs bij zitten. Aan een tafel, om de tafel, met elkaar. Elke avond een zomergastenlang debat over de inrichting van onze toekomst.
Zoek je een woning, maar lukt dat niet? Dan zet je vanzelfsprekend dinsdagavond de televisie aan voor de debatdialoog over wonen. Heb je geen zin in een debat over het klimaat? Dan schakel je vrijdagavond naar RTL4 en eet je een gehaktbal terwijl je naar The Voice kijkt.
De Tweede Kamerverkiezingen zijn geen doelloos wedstrijdje tussen (mantel)pakken. De uitkomst bepaalt hoe Nederland er de komende jaren uitziet. Dat is verdomd belangrijk. Dit is het moment om iets aan de afstand tussen politiek en kiezer te doen. Avondvullende debatten bieden de lijsttrekkers de tijd om hun eerlijke verhaal te delen. Alle lijsttrekkers, ook van partijen die lager staan in de wispelturige peilingen en nu worden uitgegumd, krijgen dan de kans om hun ideeën uiteen te zetten.
Dan is er elke keer opnieuw een hoge kans op een gesprek, op het uitwisselen van gedachten. Tussen de inhoud door zullen de oneliners vloeien, zonder twijfel, maar met oneliners alleen krijgt geen lijsttrekker de avond gevuld.
Dan tot slot die andere, veel belangrijkere vraag die opdoemt na elk debat in huidige vorm. Wie is de verliezer? Wij allemaal. Heel langzaam, verkiezing na verkiezing na verkiezing, verliezen we onze democratie.
Dit stuk werd eerder gepubliceerd in De Volkskrant.
IIk schreef dit op