Voor ’89 stonden de inwoners van communistisch Roemenië uren in de rij voor levensmiddelen. Aanstaande kerst is het exact vijfentwintig jaar geleden dat er aan deze rijen een einde kwam door de brute executie van oud-dictator Nicolae Ceaușescu en zijn vrouw. Even bruut was de daaropvolgende omschakeling naar het kapitalistische systeem. De eerste ronde van de Roemeense presidentsverkiezingen maakte eergisteren echter eens te meer duidelijk dat het land nog steeds in transitie is. Velen van hen die – direct of indirect – gevlucht zijn voor de gevolgen van het communistische regime vormden opnieuw een keten van menselijk ongeduld, nu om hun stem uit te brengen. Londen, München, Parijs: overal in Europa werd het Roemenen letterlijk onmogelijk gemaakt om te stemmen.
Sovjettrucs
Volgens de Roemenen in het buitenland zijn de rijen, die zelfs voortduurden tot na het sluiten van de stembussen, een overduidelijke sovjettruc . Geënsceneerd door de favoriete presidentskandidaat Victor Ponta, aldus de complottheoretici. Ponta is immers regerend premier van het land en beschikt derhalve over aardig wat invloed. Daarbij komt dat stemgerechtigden buiten de Roemeense staatsgrenzen juist in groten getale van plan waren om voor diens grote concurrent Klaus Iohannis te gaan. Eén plus één is… In een poging tot crisismanagement heeft premier Ponta de Roemeense ambassadeurs van Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, Groot-Brittannië en de Republiek Moldavië bijeengeroepen. Een soort van: zie je wel, ik heb er niets mee te maken.
Ponta houd zich in ieder geval wonderbaarlijk goed staande, ook na corruptieschandalen binnen zijn partij. De eerste stemronde heeft hem rond de veertig procent van de stemmen opgeleverd; tien procent meer dan Iohannis. De overige kandidaten haken kansloos af voor ronde twee. Juist de emigranten zijn ongelooflijk belangrijk voor de aanstaande finale op 16 november. De Roemeense diaspora begon na de val van het communisme en is nog steeds bezig; in 2007 nog eens aangezwengeld door de toetreding tot de Europese Unie. Naar schatting wonen er twee tot vier miljoen Roemenen in de rest van Europa; het merendeel leeft in Italië en Spanje. Veel van hen hebben de wens om terug te keren zodra het beter gaat met Roemenië. Als, zodra. Dat ze hun stem niet konden uitbrengen leidde tot veel verontwaardiging en woede.
Europa
En er lijkt wel meer mis te gaan. Volgens de betere propagandamachines worden stemmen gekocht, zelfs met voedingspakketten die worden gefinancierd met EU-geld. In Roemenië weet je nooit wat waar is. Het land was belangrijk genoeg om de EU binnen te moffelen, maar de huidige presidentsverkiezingen bewijzen opnieuw dat het zaak is om de gebeurtenissen aldaar scherp in de gaten te houden. Samen met Bulgarije wordt Roemenië buiten de Schengenzone gehouden, onder andere om de strijd tegen corruptie te prikkelen en de onafhankelijkheid van het recht te verstevigen. En dat is goed, maar Brussel moet meer doen.
Roemenië is een halve democratie: slechts iets meer dan vijftig procent van de stemgerechtigden is komen opdagen. ‘Er verandert toch niets’ en ‘ze zijn allemaal corrupt’ is wat wordt geantwoord als je de thuisblijvers vraagt waarom ze geen gebruik maken van hun democratische verworvenheid. Het valt hen nauwelijks te verwijten. Zo’n transitie is zwaar. Niemand vormt een hallelujamaatschappij binnen vijfentwintig jaar. Er is waardevolle hulp nodig. Nederland helpt Roemenië momenteel bij het vormen van een onafhankelijk rechterlijke macht. Niet alleen een paar extra oogjes, maar ook intensief samenwerken. Kijken, kijken én doen. De kracht van Europa. De taak van Europa.
Ondertussen bereiden Ponta en Iohannis zich voor op ronde twee. Er is geen tijd voor een campagnepauze. Het is te hopen dat de EU-waakhonden de communistisch relikwie hebben gezien die zich vormde bij de Roemeense ambassades in de West-Europese steden. Wat dat betreft kan dit als een voordeel werken voor de allesbeslissende stemronde. Houd de presidentsverkiezing in de gaten en zorg ervoor dat alles eerlijk verloopt. Er hangt immers veel vanaf, niet alleen voor Roemenië zelf. Wordt Victor Ponta democratisch als president verkozen, dan is er niets aan de hand. Blijkt straks dat er enigszins gesjoemeld is, dan zal de resterende jeugd het land achterlaten voor Ponta en de zijnen en zullen tijdens de presidentsverkiezingen van 2019 de rijen in West-Europese steden weer een stukje langer zijn.
IIk schreef dit op